“Tánh không” có phải là Phật tánh hay Tánh biết?
Tánh không bao trùm tất cả, nhưng có hai phương diện:
- Tánh Không của pháp: từ khoáng vật như đất đá, thực vật như cỏ cây cho đến sinh vật như loài thú, loài người… mọi thứ vốn là tánh không tự nhiên khi chưa bị khái niệm hoá.
- Tánh Không của tâm: khi tâm rỗng lặng trong sáng, tánh biết chiếu soi, chưa sinh tư tưởng, quan niệm thì các tướng biết như nhãn thức, nhĩ thức, tỷ thức, thiệt thức, thân thức, ý thức . . . cũng đều không. Đó là tánh không của tâm giác ngộ giải thoát.
Tánh không của pháp Thiền tông gọi là “đương xứ tức không”. Tánh không của tâm – không bị khái niệm “tưởng là”, “cho là” của bản ngã che lấp . . . thiền sư Bankei gọi là Tâm bất sinh – tâm không sinh khởi ý niệm, quan niệm, tư kiến nào nữa. Tâm không đó mới là cái không tối hậu . . . Nói chung tánh không của vật lý, của hiện tượng tâm lý và của tâm hoàn toàn rỗng lặng trong sáng đều cùng bản chất như nhau. Cho nên, dù là cái không của vật lý, của sinh lý, của tâm lý hay của tánh biết đều gọi chung là tánh không (Suññatā). Tóm lại, về bản chất tánh không hoàn toàn giống nhau nhưng về thể loại thì có tới 5 cái không khác nhau:
1. Không do vô thường
2. Không do sanh diệt
3. Không do giả hợp, duyên khởi
4. Không của thực tại đang là (đương xứ tức không).
5. Không của tâm rỗng lặng trong sáng (tâm giác ngộ giải thoát: suññatācetovimutti)
Trích “Soi Sáng Thực Tại”
Thiền Sư Viên Minh
