Tôi đã hiểu rõ anh chưa?
Nếu muốn biết ta đã làm cho ai hạnh phúc thì nên hỏi, “Tôi đã hiểu rõ anh ấy chưa?”, “Tôi đã hiểu rõ chị ấy chưa?”. Nhiều người ngần ngại nói ra vì họ e rằng sẽ bị hiểu lầm. Có nhiều người đau khổ quá nhiều đến nỗi họ không có can đảm nói lên cho chúng ta nghe khổ đau trong lòng và chúng ta có cảm tưởng họ không có khó khăn gì cho đến một lúc thì quá trễ.
Chần chờ có nhiều hậu quả quan trọng. Nhiều người tự cách ly mình, họ có thể đột ngột cắt đứt quan hệ bạn bè, tình cảm và có thể đi đến tự sát. Họ có điều gì vương vấn trong lòng trong một thời gian dài nhưng họ cứ làm ngơ, coi như không có gì xảy ra, coi như mọi chuyện đều êm xuôi. Có thể sợ hãi hay tự ái là nguyên nhân. Nếu ta lắng nghe sâu hay quán sát kỹ, ta có thể khám phá niềm đau nỗi khổ sâu kín nơi người ấy. Ta có thể thấy rằng người ấy cực kỳ đau khổ và không biết xử lý đau khổ. Vì vậy, người ấy tiếp tục đau khổ và làm cho những người khác đau khổ. Mỗi khi thấy được như thế, ta không còn giận người ấy nữa. Ta phát sinh lòng từ bi. Ta phát sinh tuệ giác rằng người ấy đang đau khổ và cần được giúp đỡ mà không đáng trừng phạt.
Nếu cần, anh có thể xin giúp đỡ. Anh có thể nói, “Anh ơi. Tôi muốn hiểu anh hơn. Tôi muốn hiểu niềm đau nỗi khổ của anh. Tôi muốn hiểu anh vì tôi thương anh.” Nếu dành thì giờ để nhìn sâu, ta mới nhận ra được khối đau trong người đó. Có nhiều người “giả bộ” như là không đau khổ. Nhưng khi ta lắng nghe họ với tâm thương yêu thì họ sẽ có cơ hội nói ra nỗi khổ, niềm đau của họ.
Trong tất cả các mối liên hệ, ta nên tự hỏi mình đã hiểu rõ người kia chưa. Nếu một quan hệ mà hòa thuận, truyền thông được tốt đẹp thì hạnh phúc sẽ có mặt. Nếu một quan hệ hòa thuận, truyền thông tốt đẹp thì hiểu biết có mặt. Đừng chờ đến lúc người kia từ bỏ anh hay là nổi giận mới hỏi câu hỏi quan trọng, “Anh nghĩ rằng tôi đã hiểu rõ anh chưa?”. Người kia sẽ nói cho anh biết là anh đã hiểu mình chưa. Người ấy sẽ biết là anh có thể hiểu rõ mình với tâm thương yêu hay không. Anh có thể nói như thế này, “Hãy nói cho tôi nghe đi! Hãy giúp tôi. Bởi vì anh cũng biết rằng nếu tôi không hiểu rõ anh thì tôi sẽ gây ra lỗi”. Đó là ngôn ngữ của tình yêu.
Câu hỏi “Tôi đã hiểu rõ anh chưa?” không chỉ dành riêng cho các quan hệ tình cảm mà còn dành cho quan hệ gia đình, bạn bè và bất cứ ai mà ta ưu tư, chăm sóc. Câu hỏi ấy cũng có thể có ích trong sở làm. Nếu anh sống với một người thân trong gia đình hay một người bạn đời, anh có thể nghĩ rằng anh đã gặp người ấy hằng ngày và anh có thể hiểu rõ người ấy. Điều đó không đúng. Anh chỉ biết rất ít về người ấy. Anh có thể sống với một người năm, mười, hay hai mươi năm nhưng anh đã không nhìn sâu người ấy để có thể hiểu rõ người ấy. Anh cũng có thể hành xử với bản thân anh như vậy. Anh sống với chính anh suốt đời. Anh nghĩ rằng anh đã biết rõ anh là ai. Nhưng thật ra nếu anh không lắng nghe anh, với tâm thương yêu, tò mò và không phán xét thì anh không thể biết rõ anh đâu!
Nếu anh chờ khi những người thân qua đời thì là quá trễ để có thể xin họ chia sẻ tâm tình với anh. Một em bé dù lớn dù nhỏ mà ngồi lại với cha mẹ và hỏi han cha mẹ về những kinh nghiệm, khổ đau, hạnh phúc của cha mẹ là một điều hay. Hãy chỉ ngồi và lắng nghe với hơi thở chánh niệm, đồng thời lắng nghe mình, chúng ta sẽ phát triển khả năng nghe sâu nhìn rõ và ta có thể có nhiều cơ hội truyền thông tốt đẹp hơn với cha mẹ và những người ta thương.
Mỗi khi anh thấy một người đang khổ, anh sẽ khởi lòng từ bi. Anh muốn giúp người ấy bớt khổ. Lắng nghe với tâm từ bi và ái ngữ là có thể giúp chuyển đổi tình trạng rất nhiều rồi. Sau đó anh có thể ngồi xuống với người ấy và cùng người ấy tìm ra những tuệ giác để có những hành động tích cực nếu cần để cải tiến tình trạng. Lắng nghe với tâm thương yêu không chỉ là điều mà anh có thể giúp người khác bớt khổ nhưng đó là luôn luôn bước đầu tiên.
Trích “Nghệ thuật thiết lập truyền thông”
Thích Nhất Hạnh
