Con lắc
Có một lần tôi đang ngồi thiền và nghe ngài Shwe Oo Min thuyết pháp ở gần đó. Bỗng nhiên, tôi thấy cái tâm tĩnh lặng của mình chợt thay đổi cường độ. Tâm tĩnh lặng trước đó giờ đây bỗng bất an. Điều này xảy ra như thế nào nhỉ? Làm sao mà cơn sân đến bất ngờ như vậy trong khi chỉ vài giây trước đó còn rất bình an?
Tâm không còn hứng thú với việc hay biết nữa, vì vậy nó lùi lại đằng sau một chút và bắt đầu đặt câu hỏi. Có cái gì xảy ra bên trong ấy nhỉ? Sự hứng thú tìm hiểu này và chánh tư duy (sammā-sankappa) đã làm thay đổi lối mòn của tâm, từ sân chuyển về Pháp. Nếu không có suy nghĩ đúng này, tâm sẽ còn tiếp tục đi theo cơn sân đó, vẫn tin rằng sân là một phản ứng thích hợp trong tình huống ấy.
Tôi có cắt bỏ cơn sân ấy bằng một công cụ nào khác không? Không. Tâm hứng thú muốn biết sự thật, và vì vậy nó chỉ nhẹ nhàng quan sát cơn sân đang diễn ra. Cơn sân đang tự diễn ra.
Cái gì đang diễn ra trong tâm? Đó là cái tâm nghe âm thanh từ hai hướng khác nhau. Một bên là tiếng Ngài Shwe Oo Min đang thuyết pháp, và một bên kia là tiếng mấy người đang nói chuyện riêng. Tôi chánh niệm ghi nhận nhiều đề mục khác nhau và tâm chuyển qua chuyển lại giữa các đề mục ấy. Tâm không chú vào một thứ, nó đồng thời hay biết nhiều thứ và xem sự chú ý đang thay đổi như thế nào nữa.
Rồi khi ấy tôi nhìn thấy cơn sân! Một mặt tôi muốn nghe Ngài thuyết pháp nhưng lại không nghe rõ được. Tôi cũng thấy tâm mình đang bình luận về tình huống đó và đang tìm đến rắc rối: “Sao lại có người đến mà nói chuyện ở đây trong khi mọi người đang nghe Pháp thế nhỉ?”. Cảm xúc sân tiếp tục sanh lên khi tâm tiếp tục nói.
Tâm quan sát nhìn thấy tất cả những gì đang diễn ra trong tâm. Bạn có thể thấy tầm nhìn lúc ấy rộng mở đến thế nào không? Sau khi thấy tâm đi đi lại lại giữa hai bên vài lần như thế, nó bắt đầu thấy sự bất mãn. Bởi vì tâm không có được cái gì nó muốn, là muốn nghe bài pháp ngài đang nói. Lúc đó có sự nhận ra như vậy. Và lúc đó tâm không còn ưa thích đề mục này hay đề mục khác nữa, mà đứng ở giữa. Nó thấy cái khổ ở đó và rồi (tâm phản ứng) tắt lịm dần. Tôi có thể ghi nhận âm thanh chỉ là âm thanh.
Lúc ấy tôi đã nhận ra được điều gì? Tâm cho một loại âm thanh, tiếng thuyết pháp của Ngài Shwe Oo Min, là tốt, là đáng ưa thích và tiếng nói chuyện của mấy người kia là xấu, không đáng mong cầu.
Tôi nhận ra rằng
nếu tham muốn một điều gì đó 30 độ
nghiêng về một bên của quả lắc,
thì sẽ nó lắc qua bên phía bất mãn
cũng 30 độ tương ứng
khi không đạt được tham muốn đó.
Không ai có thể ngăn điều này diễn ra được. Vậy cái gì sẽ xảy ra khi tham muốn đó là 45 độ? 90 độ, 180 độ thì sẽ ra sao? Trước đó, tôi đã nhận ra được rằng ngay cả trước khi cơn sân sanh khởi trong tâm, tâm đã bắt đầu nói khi nó thích một điều gì đó rồi. Bởi vì sự nhận ra này và nhờcó hiểu biết rõ ràng, nên tâm đã tự nhắc nhở chính nó khi tình huống ấy xảy ra.
Trích “Pháp Ở Mọi Nơi”
Thiền sư Sayadaw U Tejaniya
Người dịch: Sư Tâm Pháp
